Feshane’de Sanatla Buluşma: Ahmet Güneştekin Sergi Gezisi

İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğrencileri ile birlikte 21 Mayıs 2025 tarihinde Feshane’de gerçekleşen Ahmet Güneştekin’in sergisine anlamlı bir gezi düzenledik. Öğrenciler, çağdaş sanatın güçlü temsilcilerinden biri olan Güneştekin’in “Kayıp Alfabe” başlıklı sergisini yerinde görme ve eserler üzerine düşünme fırsatı buldular. Sergi, sanatçının bireysel ve toplumsal hafıza, kimlik, acı ve yüzleşme gibi temaları işlediği eserlerden oluşuyor. Farklı malzemelerin ve renklerin iç içe geçtiği çalışmalar, izleyicilere hem estetik hem de düşünsel bir yolculuk sunuyor. Öğrenciler, bu yolculukta yalnızca sanatın görsel gücünü değil, aynı zamanda sosyolojik anlam katmanlarını da irdelediler. Gezi boyunca yapılan sohbetlerde öğrenciler, Güneştekin’in eserlerini göç, travma, aidiyet ve kültürel anlatılar ekseninde değerlendirdiler. Bu anlamda sergi, sınıf ortamının ötesine geçen bir öğrenme deneyimi sundu. Mekânın tarihi dokusuyla eserlerin hafızaya dair vurguları iç içe geçerek çok katmanlı bir düşünsel atmosfer oluşturdu. Sanat ve sosyoloji arasındaki bağların görünür kılındığı bu etkinlik, öğrenciler açısından hem görsel kültür hem de eleştirel düşünme becerilerinin gelişimi açısından önemli bir katkı sağladı. Bölüm olarak sanatı analiz etmenin, toplumu anlamanın vazgeçilmez yollarından biri olduğunu bir kez daha deneyimlemiş olduk.

13. Hafta (20 Mayıs 2025): Din ve İktisat Sosyolojisi

İktisadi davranışlar yalnızca rasyonel hesaplara değil, inanç sistemlerine, etik kurallara ve kültürel kodlara da dayanır. “Din ve İktisat Sosyolojisi” başlıklı bu ders, ekonomik yaşam ile dini inançlar, pratikler ve kurumsal yapılar arasındaki etkileşimi sosyolojik bir perspektifle incelemeyi amaçlar. Dersin teorik odağı, Max Weber’in “Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu” adlı klasiğiyle başlar. Weber’in kapitalizmin gelişimini dini rasyonaliteye bağlayan çözümlemesi üzerinden, dinin yalnızca ruhani bir alan değil, aynı zamanda ekonomik davranışları şekillendiren güçlü bir toplumsal kurum olduğu vurgulanır. Ders boyunca İslam, Katoliklik, Yahudilik, Hinduizm gibi farklı inanç sistemlerinde iktisadi ahlak ve iş yapma kültürleri karşılaştırmalı biçimde ele alınır. Zekât, faiz yasağı, helal ekonomi, tasadduk, dinsel dayanışma ağları, tarikat girişimciliği, dini STK’lar ve finans kurumları gibi temalar üzerinden dinin ekonomik hayatla nasıl iç içe geçtiği analiz edilir. “Din ve İktisat Sosyolojisi”, iktisadi eylemlerin ardındaki sembolik ve ahlaki dünyayı anlamak, inancın piyasa ile kurduğu çok katmanlı ilişkiyi kavramak isteyenler için zihin açıcı bir derstir.

13. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

“İnsani Değerler ve Piyasa: 19. Yüzyıl Amerika’sında Hayat Sigortası ve Ölüm Örneği”, Yaz. Viviana A. Zelizer, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 237-256, İstanbul: Alfa Yayınları.

Ek Okuma Önerisi: 

“Piyasalarda Ahlakın Dönüşümü: Ölüm, Menfaatler ve Hayat Sigortası Poliçelerinin Değişimi”, Yaz. Sarah Quinn, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 254-301, İstanbul: Alfa Yayınları.

Film/Belgesel Önerisi: Sierra Nevada, Yön. Cristi Puiu, 2016. 

Dersimizde Sonay Çetin ve Elif Baltacı arkadaşlarımız “İnsani Değerler ve Piyasa: 19. Yüzyıl Amerika’sında Hayat Sigortası ve Ölüm Örneği" başlıklı makaleyi sunmuşlardır.

12. Hafta (13 Mayıs 2025): Çalışma Hayatı ve İktisat Sosyolojisi

Çalışmak, yalnızca geçim sağlamak değil; aynı zamanda kimlik kazanmak, toplumla bağ kurmak ve hayatı anlamlandırmaktır. Ancak çalışma hayatı, aynı zamanda hiyerarşi, tahakküm, eşitsizlik ve mücadelelerin de alanıdır. “Çalışma Hayatı ve İktisat Sosyolojisi” başlıklı bu ders, emeğin toplumsal, kültürel ve tarihsel boyutlarını sosyolojik bir perspektifle incelemeyi amaçlar. Ders kapsamında, sanayi kapitalizminin ortaya çıkışından günümüz esnek, güvencesiz ve dijital emek biçimlerine kadar uzanan süreç analiz edilir. Karl Marx, Max Weber ve Emile Durkheim’dan başlayarak, Braverman, Castells, Standing ve Bourdieu gibi çağdaş kuramcıların yaklaşımlarıyla emek süreçleri, işçi sınıfı oluşumu, sendikalaşma, duygulanımsal emek ve emek piyasalarının dönüşümü tartışılır. Ayrıca kadın emeği, göçmen emeği, bakım emeği, enformel çalışma, platform ekonomisi ve yeni iş biçimleri gibi temalar da dersin içeriğinde yer alır. Emek yalnızca iktisadi bir kategori olarak değil; aynı zamanda kültürel bir anlam taşıyıcı, toplumsal ilişkilerin bir düzenleyicisi olarak ele alınır. “Çalışma Hayatı ve İktisat Sosyolojisi”, emeğin yalnızca bir değişim nesnesi değil, bir toplumsal ilişki biçimi olduğunu görmek isteyenler için analitik ve eleştirel bir kuramsal zemin sunar.

12. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

Sunar, L. (2020). Türkiye’de Mesleki İtibar: Dönüşen Çalışma Hayatı ve Mesleklerin Sosyal Konumu. Journal of Economy Culture and Society(Özel Sayı 1 / Supplement 1), 29-58. 

Ek Okuma Önerisi:

Koytak, E. (2024). İsim, Büro, Reklam: Avukatlıkta Simgesel Sermaye Biçimleri. İnsan ve Toplum, 14(4), 80-111.

Film/Belgesel Önerisi: Birdman, Yön. Alejandro González Iñárritu, 2015. 

Dersimizde Polen Küçükuncular "Türkiye’de Mesleki İtibar: Dönüşen Çalışma Hayatı ve Mesleklerin Sosyal Konumu" başlıklı makaleyi; Nisa Nur Kılıç ise "İsim, Büro, Reklam: Avukatlıkta Simgesel Sermaye Biçimleri" başlıklı makaleyi sunmuştur. Ayrıca her ikisi bir arada "Birdman" isimli filmi anlatmışlardır. 

11. Hafta (6 Mayıs 2025): Göç ve İktisat Sosyolojisi

Göç, yalnızca bir coğrafi yer değiştirme değildir; aynı zamanda ekonomik yeniden yapılanmaların, sınıfsal dönüşümlerin, toplumsal dışlanmaların ve kültürel etkileşimlerin merkezinde yer alan karmaşık bir toplumsal olgudur. “Göç ve İktisat Sosyolojisi” başlıklı bu ders, göç olgusunu ekonomik süreçlerle birlikte ele alarak, bireylerin ve toplulukların iktisadi yaşamla kurduğu ilişkileri çok boyutlu biçimde analiz eder. Ders kapsamında, göçün nedenleri ve sonuçları sadece “iş gücü arzı” ya da “beyin göçü” gibi dar iktisadi terimlerle değil, aynı zamanda sosyal ağlar, güven ilişkileri, dayanışma biçimleri, kuralsızlaşma süreçleri ve göçmen emeğinin enformelleşmesi üzerinden tartışılır. Massey, Portes, Castles, Sassen ve Sayad gibi göç sosyolojisinin öncü isimlerinin teorileri, Polanyi, Granovetter ve Bourdieu gibi iktisat sosyolojisi çerçeveleriyle birlikte ele alınır. Göçmen girişimciliği, göçmen kadın emeği, diaspora ekonomileri, sınır rejimleri, kayıt dışı istihdam ve dayanışma ağları gibi temalar dersin temel başlıklarını oluşturur. “Göç ve İktisat Sosyolojisi”, hareket halindeki bedenleri, kimlikleri ve emek biçimlerini anlamak ve küresel iktisadi yapılar içindeki yerlerini kavramak isteyen herkes için kapsamlı ve eleştirel bir bakış açısı sunar.

11. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

“Gömülülük ve Göçmenlik: İktisadi Eylemin Sosyal Belirleyicileri Üzerine Notlar”, Yaz. Alejandro Portes ve Julia Sensenbrenner, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 193-221, İstanbul: Alfa Yayınları.

Ek Okuma Önerisi: 

Akın, M.Ş. (2024). Exploring Migration Motivations from Developed to Developing Countries: AStudy of American Emigrants to Developing Countries. Journal of Economy Culture and Society, 70: 78–97. 

Film/Belgesel Önerisi: İnsan Seli, Yön. Ai Weiwei, 2017. 

10. Hafta (29 Nisan 2025): Enformel Ekonomi ve İktisat Sosyolojisi

Kayıtdışı istihdam, sokak satıcıları, apartman atölyeleri, geçici işler ve gündelik emek… Tüm bu pratikler, çoğu zaman formel ekonominin dışında ve görünmez kabul edilse de milyonlarca insanın yaşamını sürdürme biçimidir. “Enformel Ekonomi ve İktisat Sosyolojisi” başlıklı bu ders, ekonomik yaşamın bu "görünmeyen" yönünü sosyolojik bir bakışla incelemeyi amaçlıyor. Ders kapsamında, enformel ekonominin yalnızca yasal denetim dışılık değil, aynı zamanda toplumsal ağlar, normlar, güven ilişkileri ve kültürel pratikler yoluyla şekillendiği tartışılacaktır. İktisat sosyolojisi çerçevesinde, Karl Polanyi’nin "gömülülük" kavramı, Mark Granovetter’in sosyal ağ analizleri, Saskia Sassen, Keith Hart ve Asef Bayat gibi isimlerin katkılarıyla, enformel alanın yalnızca eksiklik değil aynı zamanda alternatif bir örgütlenme biçimi olduğu vurgulanır. Kadın emeği, göçmen işçiler, sokak ekonomileri, dayanışma ağları, küçük esnaf ve dijital platformlar gibi farklı enformel ekonomi örnekleri ele alınırken; devlet, yasa ve piyasa üçgenindeki gerilimler de analiz edilir. “Enformel Ekonomi ve İktisat Sosyolojisi”, görünmeyeni görünür kılmak, iktisadi yaşamın sadece resmi yapıların değil, toplumsal ilişkilerin ürünü olduğunu kavramak isteyenler için derinlikli ve eleştirel bir düşünme alanı sunar.

10. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

Akyurt, M. A. (2020). Sosyo-Ekonomik Değişmeyle Başa Çıkmak: Küçük Esnafın Taktikleri. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı, 291-314. 

Ek Okuma Önerisi: 

“İş Dünyasında Sözleşme Dışı İlişkiler: Bir Ön Çalışma”, Yaz. Stewart Macaulay, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 347-367, İstanbul: Alfa Yayınları.

Film/Belgesel Önerisi: Bal Ülkesi (Honeyland), Yön. Tamara Kotevska, Ljubomir Stefanov, 2020.

Dersimizde Dilara Acar "Sosyo-Ekonomik Değişmeyle Başa Çıkmak: Küçük Esnafın Taktikleri" başlıklı makaleyi; Alara Nur Sözer "İş Dünyasında Sözleşme Dışı İlişkiler: Bir Ön Çalışma" başlıklı kitap bölümünü sunmuştur. Ayrıca her ikisi birlikte "Bal Ülkesi" filmini anlatmışlardır. 

9. Hafta (22 Nisan 2025): Tüketim Toplumu ve İktisat Sosyolojisi

Günümüz dünyasında insanlar ne tükettiğiyle değil, nasıl ve neden tükettiğiyle tanımlanıyor. Tüketim, yalnızca ekonomik bir faaliyet değil; aynı zamanda kimliklerin kurulduğu, toplumsal ayrımların üretildiği ve anlam dünyalarının inşa edildiği bir sosyal alandır. “Tüketim Toplumu ve İktisat Sosyolojisi” başlıklı bu ders, tüketimi iktisadi davranışın merkezine yerleştiren eleştirel bir bakış açısı sunar. Bu derste; Thorstein Veblen’in gösterişçi tüketiminden, Pierre Bourdieu’nun sınıfsal beğeni yapısına, Zygmunt Bauman’ın akışkan modernitesinden Jean Baudrillard’ın simülasyon kuramına uzanan teorik bir tartışma yürütülür. Öğrenciler, tüketimin yalnızca ihtiyaçların karşılanması değil; aynı zamanda sembollerin, arzuların ve statü göstergelerinin dolaşıma girdiği bir sosyal alan olduğunu kavrar. Ders, reklam, moda, marka, kredi kartı, alışveriş merkezi, sosyal medya ve dijital platformlar gibi modern tüketim araçlarının arkasında yatan sosyolojik dinamikleri çözümler. Ayrıca tüketimin çevresel, etik ve sınıfsal boyutları da tartışılır. “Tüketim Toplumu ve İktisat Sosyolojisi”, çağdaş kapitalizmi anlamak, bireyin ve toplumun nasıl dönüştüğünü görmek ve eleştirel bir bilinç geliştirmek isteyen herkes için düşündürücü ve dönüştürücü bir ders niteliğindedir.

9. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

“Heveslerin ve Modaların İşlenmesi: Kültür Endüstrisi Sistemleri Üzerine Bir Organizasyon Seti Analizi”, Yaz. Paul M. Hirsch, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 560-580, İstanbul: Alfa Yayınları.

Ek Okuma Önerisi: 

Akarçay, E., & Suğur, N. (2015). Dışarıda Yemek: Eskişehir’de Yeni Orta Sınıfın Fast-Food Yeme-İçme Örüntüleri. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 1-29. 

Film/Belgesel Önerisi: Wall-E, Andrew Stanton, 2008.  

Dersimizde Kübra Dağdelen ve Kübra Elif Erdem "Heveslerin ve Modaların İşlenmesi: Kültür Endüstrisi Sistemleri Üzerine Bir Organizasyon Seti Analizi" başlıklı makaleyi sunmuşlardır. Ayrıca Wall-E isimli filmi de anlatmışlardır. 

8. Hafta (15 Nisan 2025): Dünden Bugüne Türkiye’de İktisat Sosyolojisi

İktisat sosyolojisi, Batı'da doğmuş olsa da her coğrafyada farklı şekillerde gelişir, farklı meselelerle karşı karşıya gelir. “Dünden Bugüne Türkiye’de İktisat Sosyolojisi” başlıklı bu ders, Türkiye’de ekonomik yaşamı sosyolojik bir gözle anlamlandırmaya çalışan entelektüel geleneklerin tarihsel izini sürmeyi amaçlıyor. Bu derste, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde ortaya çıkan iktisadi düşünce formlarından başlayarak, Türkiye’de sanayileşme, devletçilik, kalkınma modelleri, neoliberal dönüşümler ve günümüz ekonomik krizlerinin toplumsal boyutları tartışılıyor. Aynı zamanda Türkiye’de iktisat sosyolojisi alanında öne çıkan düşünürler, metinler ve kurumlar inceleniyor. Sabri Ülgener, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Behice Boran, Orhan Türkdoğan, Çağlar Keyder, Ayşe Buğra gibi isimler üzerinden Türkiye’nin kendine özgü iktisadi zihniyeti, ahlakı ve kültürel kodları masaya yatırılıyor. Ders kapsamında, toplumsal yapılarla iktisadi ilişkiler arasındaki gömülülük, dayanışma biçimleri, sınıf dinamikleri ve bölgesel farklılıklar gibi kavramlar da irdeleniyor. Bu ders, yalnızca Türkiye'deki ekonomik süreçleri an
lamak için değil, aynı zamanda yerli bir iktisat sosyolojisi inşa etmenin imkânlarını tartışmak için de bir çağrıdır.

8. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

Özatalay, C. (2014). Türkiye’de Ekonomi Sosyolojisi: Bilanço ve Perspektifler, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 29. Sayı, 2014/2, s.29-72

Ek Okuma Önerisi: 

Baloglu, Filiz (2003): Economic sociology in Turkey: A historic overview, Economic Sociology: European Electronic Newsletter, ISSN 1871-3351, Max Planck Institute for the Study of Societies (MPIfG), Cologne, Vol. 5, Iss. 1, pp. 17-27

Film/Belgesel Önerisi: Semih Kaplanoğlu, Bal-Süt-Yumurta, 2010-2008-2007.  

Dersimizde Deniz Ali Sarıbaş "Türkiye’de Ekonomi Sosyolojisi: Bilanço ve Perspektifler" başlıklı makalede yer alan "Ekonomiye Tahakküm İlişkileri ve Sınıf Mücadeleleri Perspektifinden Bakmak: Sermaye-MErkezli Yaklaşım" isimli bölümü sunmuştur.