Modern toplumlar, üretimden çok tüketimin merkezde olduğu bir yapıya evrilmiştir. Fransız sosyolog Jean Baudrillard’ın "tüketim toplumu" kavramıyla tanımladığı bu dönemde, bireylerin kimliklerini ve toplumsal statülerini tüketim alışkanlıkları aracılığıyla ifade ettikleri görülür. Ancak tüketim, sadece bireysel bir tercih değil, aynı zamanda sosyal bağlamda şekillenen bir olgudur. Bu noktada iktisat sosyolojisi, tüketimi sosyal ilişkiler, kültürel normlar ve ekonomik yapılarla birlikte inceleyerek derin bir analiz sunar.
Tüketim toplumu, ihtiyaçlardan ziyade arzuların yönlendirdiği bir sistemdir. Reklamlar, popüler kültür ve markalar, bireylerin neyi, nasıl ve neden tüketeceğini belirler. Örneğin, bir telefonun işlevinden çok marka değeri, tüketim kararlarında etkili olabilir. İktisat sosyolojisi bu durumun ardındaki sosyal dinamikleri anlamaya çalışır. Bireyler yalnızca mal ve hizmet tüketmez; aynı zamanda semboller ve anlamlar da tüketir.
Zygmunt Bauman, tüketim toplumunun bireyleri sürekli bir tatminsizlik içinde bırakarak daha fazla tüketmeye yönlendirdiğini vurgular. Bu durum, yalnızca ekonomik bir sorun değil, aynı zamanda sosyal bir dönüşümdür. Tüketim, bireylerin kimlik inşasında önemli bir araç haline gelmiştir.
İktisat sosyolojisi, tüketimin bireyler arası eşitsizlikleri nasıl yeniden ürettiğini de sorgular. Lüks tüketim, statü sembolü olarak toplumsal sınıflar arasındaki ayrımları pekiştirirken, düşük gelirli gruplar için temel ihtiyaçlara erişim zorlaşabilir. Bu perspektif, tüketim alışkanlıklarının ekonomik sistemin ötesinde toplumsal yapıyı nasıl etkilediğini anlamamıza olanak tanır.
Okuma Önerisi:
Torlak, Ö. (2022). İnsan Sonrası Kurguda Tüketim Olgusunun Önemi ve Tüketime Bakışı Cesur Yeni Dünya Romanı Üzerinden Okumak. Journal of Economy Culture and Society(65), 429-449. https://doi.org/10.26650/JECS2021-854216
İleri Okuma Önerisi:
“Heveslerin ve Modaların İşlenmesi: Kültür Endüstrisi Sistemleri Üzerine Bir Organizasyon Seti Analizi”, Yaz. Paul M. Hirsch, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 560-580, İstanbul: Alfa Yayınları.
Film/Belgesel Önerisi: The Congress, Yön. Ari Folman, 2013.