3. Hafta (25 Şubat 2025): İktisat Sosyolojisinin Temel İlkeler

Ekonomik kararlar yalnızca bireysel tercihlerle değil, aynı zamanda normlarla, kurumlarla, ağlarla ve sembollerle biçimlenir. Bu ders; ekonomik faaliyetleri yalnızca rasyonel seçim modelleriyle değil, toplumsal ilişkiler ağında yer alan insanlar, gruplar ve kurumlarla birlikte anlamayı hedefler. Bu dersin temel amacı, ekonomik olguların sosyal gömülülüğünü (embeddedness) kavramsallaştırmak ve öğrencilerin iktisadi davranışları analiz ederken sosyolojik bakış açılarını geliştirmesini sağlamaktır. Piyasa nedir? Güven nasıl kurulur? Sosyal ağlar ekonomik ilişkileri nasıl şekillendirir? Devletin ve kurumların ekonomik yaşam üzerindeki etkisi nedir? Bu sorular çerçevesinde, ekonomi ile toplum arasındaki karşılıklı etkileşim sistemli biçimde ele alınır. Ders kapsamında Max Weber’in kültürel kodlara dayalı analizinden Karl Polanyi’nin piyasaların tarihsel inşasına, Granovetter’in ağ kuramından Pierre Bourdieu’nun sermaye biçimlerine uzanan kuramsal bir zemin sunulur. Ayrıca işbölümü, değişim, mübadele, dayanışma, tahakküm, güven ve normlar gibi temel kavramlar üzerinden somut örneklerle ilerlenir. İktisat Sosyolojisinin Temel İlkeleri, ekonomi ile toplumu birbirinden kopuk değil, iç içe geçmiş alanlar olarak değerlendirmek isteyen herkes için güçlü bir kuramsal başlangıç noktasıdır.

3. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

“Üçüncü Baskıya Önsöz”, Yaz. Richard Swedberg ve Mark Granovetter, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 18-39, İstanbul: Alfa Yayınları.

Ek Okuma Önerisi: 

Yılmaz, F. (2012). İktisat, Kurumsal İktisat ve İktisat Sosyolojisi. Istanbul Journal of Sociological Studies , 0 (45) , 1-17 . 

Film/Belgesel Önerisi: Human, Yann-Arthus Bertrand, 2015. 

2. Hafta (18 Şubat 2025): İktisat Sosyolojisinin Tarihi

İktisat ve sosyoloji, modern sosyal bilimlerin iki temel sütunu olarak uzun süre birbirinden ayrı düşünülmüş olsa da, aralarındaki bağ her zaman güçlü olmuştur. Bu derste bu iki alanın tarihsel kesişimlerini, kopuşlarını ve yeniden buluşma noktalarını inceleyerek, ekonomik davranışların toplumsal bağlamını anlamaya yönelik disiplinlerarası bir yolculuk sunuyor. Dersin odağında, klasik iktisadın bireyci varsayımlarına karşı sosyolojik bakışın nasıl geliştiği yer alıyor. Adam Smith'in “ahlaki duygular kuramı”ndan başlayarak, Karl Marx’ın üretim ilişkileri analizine, Max Weber’in Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhuna, Emile Durkheim’in işbölümü kuramına ve daha yakın dönemde Karl Polanyi ile Mark Granovetter’in gömülülük (embeddedness) kavramlarına kadar uzanan bir düşünsel harita takip ediliyor. Bu derste öğrenciler, yalnızca kuramsal gelişmeleri değil, aynı zamanda bu gelişmelerin tarihsel, politik ve kurumsal bağlamlarını da öğrenme fırsatı buluyor. İktisat sosyolojisinin nasıl modern iktisada eleştirel bir alternatif sunduğu ve hangi tarihsel kırılmalarla yeniden gündeme geldiği üzerine düşünmek, hem iktisat hem de sosyoloji öğrencileri için derinleştirici bir perspektif sunuyor. Disiplinler arası düşünmeyi teşvik eden bu ders, piyasanın “doğal” bir olgu olmadığını, tarihsel olarak inşa edilen bir toplumsal kurum olduğunu anlamak isteyen herkese hitap ediyor.

2. Hafta Ders Programı ve kaynaklar şu şekildedir:

Kitapcı, İ. (2018). İktisat Sosyolojisi: İktisadi Davranışlara Sosyolojik Bir Bakış. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4 (3), 23-41. 

Ek Okuma Önerisi: 

“Üçüncü Baskıya Önsöz”, Yaz. Richard Swedberg ve Mark Granovetter, İktisadi Hayatın Sosyolojisi, Ed. Mark Granovetter ve Richard Swedberg, s. 9-18, İstanbul: Alfa Yayınları.

Film/Belgesel Önerisi: Büyük Dünya Tarihi, Bölüm 7: Endüstri Çağı ve Bölüm 8: Aşırılıklar Çağı,   Renny Bartlett , Robin Dashwood , Neil Rawles, 2012.

1. Hafta (11 Şubat 2025): Tanışma, Ders Tanıtımı ve Genel Giriş

Modern dünyada ekonomi yalnızca sayıların, piyasaların ya da grafiklerin alanı değildir; aynı zamanda kültürel normlar, toplumsal yapılar ve siyasal iktidar ilişkileriyle iç içe geçmiş karmaşık bir toplumsal alandır. İşte bu noktada İktisat Sosyolojisi, ekonomik eylemleri ve kurumları anlamak için bize farklı bir pencere sunar. Bu ders kapsamında, ekonomik davranışların bireysel tercihlerle sınırlı kalmadığı, aksine sosyal ağlar, normlar, gelenekler ve güç ilişkileri tarafından şekillendiği fikrini tartışıyoruz. Max Weber, Karl Polanyi, Pierre Bourdieu ve Mark Granovetter gibi öncü düşünürlerin katkılarıyla iktisadın toplumsal gömülülüğü, piyasa yapılarının tarihsel gelişimi ve sembolik sermaye gibi konular mercek altına alınıyor. İktisat Sosyolojisi dersi, öğrencilere ekonomik süreçleri eleştirel bir gözle değerlendirme, sosyal teorilerle ekonomi arasındaki bağı kurma ve güncel ekonomik meseleleri toplumsal bağlam içinde analiz etme yetkinliği kazandırmayı amaçlıyor. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde 2024-2025 yılı bahar döneminde verilecek İktisat Sosyolojisi dersi müfredatta zorunlu olarak yer almaktadır.